| Beste lezer, Deze week stond in de krant dat mensen die voedseletiketten lezen over het algemeen een betere gezondheid hebben. Ik ben zelf ook zo’n type dat de tijd neemt voor het boodschappen doen. Bij mij komt niet zomaar alles in mijn karretje terecht. Regelmatig kom ik trucs tegen, waar argeloze consumenten absoluut in zouden trappen. Daarom gaat de nieuwsbrief van deze week over de trucs die fabrikanten van levensmiddelen gebruiken om ons te misleiden. Truc #1: Letters onleesbaar maken Veel fabrikanten kiezen er om te beginnen al voor om de ingrediënten in meer dan 6 talen op de verpakking aan te brengen in letters, die zonder een vergrootglas niet te lezen zijn. Soms verschillen de kleuren van de letters te weinig van de achtergrond, waardoor het bestuderen van het etiket nog lastiger wordt. Truc #2: Valse gezondheidsclaims op verpakking Veel etiketten maken melding van zogenaamde loze gezondheidsclaims. Bijvoorbeeld ‘bron van vezels’, terwijl het in werkelijkheid een sterk geraffineerd product betreft waaraan wat tarwezemelen zijn toegevoegd. Of ‘met natuurlijke suikers’, wat vaak staat voor geconcentreerde fruitsuiker die is ingedikt en voor 99,9% gewoon uit glucose en fructose (en dus suiker) bestaat. De claim ‘vetarm’ die nog altijd wordt toegepast is eigenlijk misdadig. Meestal wanneer een product ontdaan is van vet, is er suiker aan toegevoegd om de smaak weer op peil te brengen. Een veelgebruikte truc is ook de vermelding ‘bron van vitamine C’ of ‘bron van B-vitamines’. Vaak zijn dit dan synthetische vitamines die een snoepreep echt niet gezond maken. Helaas tuinen veel mensen hierin. Truc #3: Rommelen met de volgorde Fabrikanten zijn verplicht om de gebruikte ingrediënten in een bepaalde volgorde op de verpakking te zetten. Wat er het meeste in zit, wordt als eerste genoemd en wat er het minste in zit als laatste. De hoeveelheid is dus aflopend. Zo kun je dus in één oogopslag zien of er veel suiker in zit zou je zeggen. Toch niet. Want vaak splitsen fabrikanten de gebruikte suikers op in meerdere soorten. Veelgebruikte vormen zijn sucrose, dextrose, melasse, agavesiroop, honing, dadels en vruchtenconcentraat. Op deze manier heb je niet meer door dat het om een suikerbom gaat. Tip: kijk bij de tabel van macronutriënten hoeveel suikers erin zitten. Grote kans dat het 70% of meer is. Truc #4: Clean labeling Veel mensen lopen met een grote boog om e-nummers heen. Fabrikanten hebben dat inmiddels door en passen hun tactiek aan (1). Ze maken gebruik van zogenaamde schuilnamen. De smaakversterker E-621 heet daarom gistextract. Natriumnitriet klinkt misschien onschuldig, maar het is nog steeds E-250. Deze stof wordt door de Wereldgezondheidsorganisatie aangemerkt als waarschijnlijk kankerverwekkend (2). Een verpakking zonder E-nummers schrikt misschien minder snel af, maar het hoeft niet te betekenen dat het vrij is van discutabele hulpstoffen. Truc #5: Verwijzen naar traditionele recepten In de reclame van de Bertolli pastasaus gaf dit bedrijf een kijkje in de keuken, een echte Italiaanse Mama bereidt de saus op traditionele wijze (3). Ze roert met veel liefde in de grote pan. De keuringsdienst van Waarde nam er een kijkje en het productieproces bleek geautomatiseerd door robots volbracht te worden (4). Termen als ‘ambachtelijk’ en dergelijke zijn loze kreten geworden. Truc #6: Vrij van alles wat je maar kunt bedenken Op heel veel producten staat tegenwoordig dat het vrij is van gluten, soja, suiker, melk, lactose, zuivel, ei, tarwe, koolhydraten etc etc. Hierdoor wordt de suggestie gewekt dat het product daardoor gezond is, terwijl niets minder waar hoeft te zijn. Het gaat er niet om wat er niet in zit, het gaat erom wat er wel in zit. Radioactieve straling is ook glutenvrij, maar daarmee beslist niet gezond! Want een voedingsmiddel mag dan hypoallergeen zijn, als het stampvol met transvetten zit, kan het je alsnog ziek maken. Truc #7: Natuurlijk aroma Een van de nieuwste wapens van de levensmiddelenindustrie is natuurlijk aroma. Heel veel producten bevatten ze tegenwoordig. Klinkt onschuldig, tot dat je weet hoe ze gemaakt worden. Het blijkt dat de natuurlijke aroma’s worden geproduceerd in laboratoria door genetisch gemanipuleerde gisten (5). Ik sla dit ingrediënt liever even over. Truc #8: Kruiden en specerijen In het verlengde van clean labeling willen sommige fabrikanten dubieuze ingrediënten nog wel eens wegmoffelen onder de noemer ‘kruiden en specerijen’. Niemand weet wat er precies in zit. Als je niks te verbergen hebt, lijkt het me niet nodig om ingrediënten te verstoppen in een vage term. Truc #9: Sjoemelen met portiegroottes Veel producten hebben een soort stoplicht om aan te geven of het product wel zo gezond is wat het aantal calorieën betreft. Veel mensen zijn angstig om te veel calorieën binnen te krijgen. Daar heeft de voedingsindustrie wel iets op gevonden: de grootte van een portie blijkt in feite een muizenhapje. Zo ziet een voedingsmiddel er op papier heel gunstig uit, terwijl het in werkelijkheid een calorieënbom is. Truc #10: Suikervrij Heel vaak vermelden verpakkingen dat het product vrij is van suiker. Dat lijkt dus heel gezond. Maar wie de verpakking omdraait, komt er al gauw achter dat er één of meerdere soorten zoetstoffen zijn gebruikt. Recente onderzoeken hebben aangetoond dat kunstmatige zoetstoffen ervoor kunnen zorgen dat darmbacteriën afsterven (6). Suikervrij of niet, gezond is het allerminst. Truc #11: Light Veel mensen willen niet dik worden en kiezen ervoor om lightproducten in huis te halen. De claim light mag alleen vermeld worden als er 30% minder suiker of 30% minder vet is gebruikt (7). Wanneer het vet achterwege wordt gelaten, wordt zoals reeds vermeld in plaats van vet het product op smaak gebracht met suiker. Andersom komt ook vaak voor: vermeldt de verpakking 0% suiker, dan zit er vaak weer erg veel vet in. Vet is namelijk ook een smaakmaker. Per saldo blijven de calorieën bijna gelijk. Truc #12: Schermen met keurmerken Er is een wildgroei aan zogenaamde gezondheidskeurmerken op producten (8). Milieu Centraal heeft in totaal 250 keurmerken geteld en vastgesteld dat er slechts 10 echt betrouwbaar zijn (9). Je kunt beter je gezonde verstand gebruiken, want soms blijken keurmerken gewoon te koop (10). Truc #13: Misleiden met lokingrediënten Hiervan zijn vele voorbeelden in de supermarkt te vinden. In het verleden zagen we wel eens speltbrood dat voor 2% uit spelt bestond en voor de rest alsnog uit tarwe. Jumbo heeft eens het gouden windei gewonnen, omdat hun maisbrood geen mais bevatte; het werd geel gekleurd met kleurstof (11). Het ironische is dat het brood ook nog de naam ‘goudeerlijk maisbrood’ droeg. Ook vandaag de dag vindt er nog veel misleiding plaats met lokingrediënten. De Healthy People Blauwe bosbes-frambozensap blijkt in werkelijkheid voor meer dan 90% uit andere ingrediënten te bestaan zoals appel- en druivensap (12). Het is daardoor een mierzoete suikerdrank. We zien dit principe ook vaak bij vruchtenyoghurt. Dan zit er een ministukje aardbei in om zo op de verpakking grote aardbeien te kunnen tonen. In werkelijkheid zit er meer suiker in, dan aardbeien (13, 14). Er wordt zelfs vanillevla verkocht zonder vanille (15). Truc #14: Plantaardig Fabrikanten van levensmiddelen hebben in de gaten dat veel consumenten op de plantaardige toer zijn. Deze mogelijkheid wordt volledig benut en op vele verpakkingen wordt groot vermeld dat het helemaal ‘plantaardig’ is. Maar plantaardige vetten die zijn gehydrogeneerd kunnen bol staan van transvetten. Ook kunnen plantaardige producten vol zitten met e-nummers en suiker. De term plantaardig wil niet zeggen dat het meteen ook gezond is. Truc #15: Vernieuwd recept Levensmiddelenfabrikanten zijn continu opzoek naar hogere winstmarges. Soms moet hiervoor de receptuur worden aangepast. Dit wordt meestal aangeprezen als ’nu nog lekkerder’ of ‘vernieuwd recept’. In werkelijkheid is er een kostenbesparing doorgevoerd. Soms wel eerlijk Als je goed de etiketten leest, kom je erachter dat fabrikanten soms wel eerlijk zijn. Op de verpakking van de AH guacamole werd eerlijk toegegeven dat er maar 0,7% avocadopoeder in zat en bij vitaminwater is duidelijk te zien dat er vooral suiker in zit en nauwelijks vitamines (16). Hier kom je alleen maar achter als je het etiket bestudeert. Zo min mogelijk ingrediënten Als je een etiket aan het bestuderen bent, kun je het beste kiezen voor levensmiddelen met 5 ingrediënten of minder. Als er onuitspreekbare woorden op staan, is dat ook een signaal om de producten in het schap achter te laten. Als je grootmoeder het product niet zou herkennen, dan kun je het beter maar niet in je boodschappenmandje stoppen. Een hulpmiddel kan de app E-nummers zijn voor op je telefoon. Ook het E-nummerboekje kan een houvast zijn. Dit is pas herzien en bijgewerkt met de nieuwste informatie. Echte voeding Pure en onbewerkte voeding heeft geen etiket nodig. Als een voedingsmiddel een etiket heeft, is het vaak bewerkt. Probeer dus zoveel mogelijk voedingsmiddelen zonder etiket in huis te halen. Dat zal niet meevallen, want 70% van de producten in de supermarkt is geraffineerd (17). Aan meer dan 50% van de levensmiddelen in de supermarkt is suiker toegevoegd (18). Hierdoor kom je er niet onderuit om de etiketten te bestuderen, anders is de kans groot dat je ten prooi valt aan de marketeers… Juglen Zwaan |
